| زمان میلادی |
زمان هجری |
سلسله |
پادشاه |
رویدادها |
پایتخت |
| حدود دوهزار سال پیش از میلاد مسیح |
|
|
|
اقوام آریایی از دو سوی خاور و باختر دریای خزر، از ناحیهٔ رودخانهٔ آمودریا (اکسوس یا جیحون) و سیر دریا (سیحون) و دیگری از راه کوههای قفقاز به داخل فلات ایران روی آوردند. شاخه‌ای که از مشرقِ دریای خزر آمدند به نام هندوایرانی خوانده شدند؛ گروهی در باکتریا (باختر) توقف کردند و گروهی از آنجا به درهٔ سند سرازیر شدند، گروه دیگر در کنار هریرود در سرزمین هریوا (یا هرات امروزی) مستقر شده و گروهی هم در جنوب شرقی دریای خزر توقف کردند و قوم پارت را تشکیل دادند. شاخهٔ دیگر از اقوام آریایی در شمال غرب و جنوب فلات ایران دو قوم ماد و پارس را تشکیل دادند. |
|
| حدود ۲۲۰۰ تا ۱۷۰۰ پیش از میلاد |
|
تمدن باختر-مرگیانا (BMAC) |
|
تمدن باختر-مرگیانا یکی از نخستین تمدنهای آریایی بود که در عصر برنز و در آسیای میانه ماورای رودخانهٔ آمودریا قرار داشت. |
مرو |
| حدود ۲۸۰۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد |
|
تمدن ایلامیان |
|
|
شهر شوش |
| سدهٔ دهم تا هفتم پیش از میلاد |
|
ماننائیان |
|
|
|
| حدود ۷۲۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد |
|
مادها |
دیاکو |
دیاکو هفت قبیله آریایی را در شهر هگمتانه متحد می‌کند - بنای هگمتانه |
هگمتانه |
| فرورتیش |
حملهٔ آشوری‌ها و شکست مادها |
| خشتریته |
|
| هووخشتره |
اتحاد ماد با بابل - شکست آشور - همسایگی با کشور لیدی |
| ایشتوویگو |
نارضایتی پارس‌ها - سقوط مادها |
| ۵۵۰ تا ۳۳۰ قبل از میلاد |
|
هخامنشیان |
کورش بزرگ |
پیروزی بر مادها - فتح باکتریا در حدود ۵۴۰ قبل از میلاد توسط کورش هخامنشی و ضمیمه کردن آن به امپراتوری پارس - فتح بابل و دادن اجازه برای ساخت معبد به یهودیان - فتح لیدی – استقرار حکومت بزرگ پارسی – انتشار منشور حقوق بشر |
شوش، هگمتانه، سارد، تخت جمشید |
| کمبوجیه |
کمبوجیه پسر کورش به سلطنت می‌رسد، فتح مصر |
| گئومات |
در نبود کمبوجیه، گئومات مغ خود را به جای بردیا برادر کمبوجیه معرفی می‌کند و به حکومت می‌رسد و کمبوجیه نیز دور از وطن می‌میرد. گئومات مردم را مجبور به پذیرفتن دین خودش می‌کند. |
| داریوش بزرگ |
فتنه گئومات توسط داریوش و متحدان خاموش می‌شود، شورشهای مختلف در کشور فرو نشانده می‌شوند، هخامنشیان در ماراتن از یونانیان شکست می‌خورند، داریوش دستور شروع به ساخت تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) را می‌دهد، هخامنشیان در زمان داریوش قدرتمند می‌شوند و سیستم‌هایی مثل تقسیم کشور به چند استان (ساتراپی) متفاوت و پست (چاپار) برای اولین بار به کار می‌افتند. |
| خشایارشا |
هخامنشیان به یونان حمله می‌کنند و یونانیان برای به دست آوردن فرصت بیشتر برای ساخت یک نیروی دریایی بزرگ، سپاهی را به تنگه ترموپیل می‌فرستند تا سپاه بزرگ خشایارشا را معطل کند. سپاه خشایارشا پس از صرف وقت برای شکست دادن آن سپاه در کنار جزیره سالامیس به جنگ یونانیان می‌رود اما در جنگ دریایی سالامیس شکست سختی از یونانیان می‌خورد. |
| اردشیر درازدست، خشایارشا دوم، سغدیان، داریوش دوم، اردشیر دوم، اردشیر سوم، ارشک |
هخامنشیان به تدریج ضعیف می‌شوند |
| داریوش سوم |
علی رغم مقاومتهایی مانند مقاومت آریوبرزن در نقاط مختلف کشور، سرانجام اسکندر مقدونی به کمک یونانیها و مقدونیها ایران را فتح می‌کند و تخت جمشید را آتش می‌زند، پس از شکست هخامنشیان از لشکریان اسکندر و گشوده شدن پایتخت هخامنشی، داریوش سوم به سوی شرق متواری گشت و توسط بسوس، بدخش (والی) بلخ، کشته شد. |
| ۳۲۹ تا ۳۲۶ قبل از میلاد |
|
|
اسکندر مقدونی |
در سال ۳۲۹ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی پا به سرزمین هندوکش که تاریخ‌نویسان یونانی آن را پاراپامیز (Parapomisus) گفته‌اند نهاد. اسکندر هرات را تصرف و پس از سپری نمودن زمستان در سیستان، وارد ناحیه‌ای شد که به نامش اسکندریه (قندهار امروزی) نامیده شد. لشکریان اسکندر پس از اشغال غزنه و کابل، در شمال کابل (غوربند) شهرک دیگری را نیز به نام اسکندریهٔ قفقاز بنا نهادند. اسکندر با سپاهیان خود وارد مناطق حاصل‌خیز آسیای میانه شد و می‌گویند با دختر یکی از خان‌های محلی تخارستان نیز ازدواج کرد که اسمش رخسانه (Roxana) بود. اسکندر به مدت یک سال در دشت‌های آسیای میانه سرگردان بود و با تاخت‌وتاز جنگجویان این سامانها روبرو می‌گشت و شماری از سپاهیانش را نیز به علت سرما و کمبود خواربار از دست داد. پس از برونرفت اسکندر از باکتریا (سرزمین باختر)، برخی از سردارانش پادشاهی کوچکی تشکیل داده و مدت دوصد سال بر این سرزمین فرمان راندند. |
|
| ۳۲۶ تا ۲۵۶ قبل از میلاد |
|
سلوکیان |
سلوکوس اول، دوم و...، آنتیوخوس اول، دوم و... و... |
سلوکیان، یونانیان جانشین اسکندر بودند که مردم باختر را وادار به قبول فرهنگ یونانی و استفاده از زبان یونانی می‌کردند. |
سلوکیه |
| ۲۷۳ تا ۲۳۲ پیش از میلاد |
|
موریاها |
آشوکا |
تسلط موریاها بر پاراپامیز (گنداره یا گندهارا)، رخج (آراخوزیا - قندهار امروزی) و گدرزی (گدروزیا - بلوچستان) در ۳۰۵ ق.م.
پادشاهی آشوکا موریا ۲۷۳ - ۲۳۲ ق.م. - آشوکا آیین بودایی را جایگزین آیین زردشتی می‌کند.
|
پاتالیپوترا |
| ۲۵۶ تا ۱۳۰ قبل از میلاد |
|
دولت یونانی باختری |
دیودوت اول |
قیام باختر: در سال ۲۵۶ ق.م. باختر با سغد و مرو متحد گشته از دولت سلوکی جدا شد. |
بلخ, آی خانم |
| دیودوت دوم |
|
| اِوتی‌دِموس |
|
| دمتریوس |
باختر از طرف جنوب پاراپامیز و مغرب و شمال توسعه یافت و دولتی بزرگ گردید، چنانکه از سغد تا رخج و از هریرود تا دهنهٔ رود سند و پنجاب هند عرض و طول این مملکت بود |
| آنتیوخوس |
|
| آگاتوکل |
|
| اوکراتید |
حمله مهرداد اول پادشاه اشکانی بباختر و شکست اوکراتید |
| هِلیوکل |
حمله طایفهٔ یوه‌چی (سکائی) به باختر و پایان کار سلسله یونانی در باختر (باکتریا) |
| ۲۴۸ قبل از میلاد تا ۲۲۶ میلادی |
|
اشکانیان |
اَرَشک |
اختلاف میان یونانی‌های ساکن ایران - قیام اَشک و تأسیس سلسلهٔ اشکانی توسط پارت‌ها |
نیسا، صد دروازه، تیسفون |
| تیرداد |
ادامهٔ جنگ با سلوکیان - اتحاد خاندان‌های بزرگ با اشکانیان |
| فرهاد دوم |
جنگ با سکاها - به قتل رساندن آنتیوخوس هفتم پادشاه سلوکی |
| مهرداد دوم |
وسیع شدن قلمرو اشکانیان - دفع حملهٔ سکاها - انتقال پایتخت به سلوکیه - جنگ با رومی‌ها |
| اُرُد دوم |
شکست کراسوس سردار رومی از سورنا سردار ایرانی در نبرد حَرّّان |
| دیگر پادشاهان اشکانی |
تأسیس حکومت کوشانی و رواج دین بودا در مشرق ایران - ادامهٔ جنگ با روم - جنگ‌های داخلی میان اشکانیان - پیدایش مسیحیت در روم - جنگ با روم بر سر ارمنستان |
| اردوان پنجم |
ضعف حکومت اشکانی - قتل اردوان بدست اردشیر بابکان |
| ۴۰ تا ۲۲۶ میلادی |
|
کوشانیان |
کوجوله کادفیزس |
در قرن اول میلادی، قبایل صحراگرد یوئه-چی که از جانب شمال وارد باکتریا شده بودند یونانیها را تارومار کرده، باکتریا را تصرف نمودند و سلسلهٔ کوشان را بنا نهادند. سکه‌های یونانی و حتی الفبای یونانی را متداول ساختند. کوشانیها تا اواسط فرن اول میلادی شهرهای کابل و قندهار را نیز تسخیر کرده و امپراتوری خویش را وسعت بخشیدند. در این دوران دین بودایی نیز توسط آشوکا به این سرزمین وارد شد. در دوران حکمرانی کانیشکا، مبلغان آئین بودایی از طریق آسیای مرکزی به چین سفر نموده و در پخش و اشاعهٔ این آیین تلاشهای زیادی کردند. بت‌های ۳۵ و ۵۳ متری بامیان که توسط طالبان نابود شدند از یادگارهای همین دوره بودند.
پادشاهی کانیشکا ۱۲۷ - ۱۴۷ م.
|
پوروشاپورا (پیشاور)، ماثوره، بگرام |
| ویمه کادفیزس |
| کانیشکا |
| هوویشکا |
| واسودوا |
| ۴۵۵ تا ۵۶۰ میلادی |
|
هپتالیان (هیاطله) |
|
هفتالیان یا یفتالیان قومی آریای نژاد بودند که از ایالت کانسوی چین به حدود تخارستان هجوم آوردند. پیروز پادشاه ساسانی که تازه از قلع و قمع کردن کیداریان پرداخته بود، به دفع آنان قیام کرد. اما مغلوب و اسیر شد و بناچار شهر طالقان را که قبل از غلبهٔ او بر کیداریان شهر سرحدی مستحکمی بود بدیشان تسلیم کرد و متعهد شد که از آنجا تجاوز نکند و نیز مجبور شد با پرداخت غرامت جنگ، آزادی خود را بخرد. پسرش کواذ دو سال به عنوان گروگان در دربار پادشاه هفتالیان ماند تا تمام مبلغ پرداخته شد. بعد از آن پیروز با وجود ممانعت سپاهبذ وهرام مجدداً با هفتالیان وارد جنگ شد. این لشکرکشی در سال ۴۸۴ م. عاقبتی بس وخیم یافت. هپتالیان داخل مملکت ایران شدند و چندین ایالت را با شهرهای مروالرود و هرات تصرف کردند و خراجی سالیانه بر ایرانیان تحمیل کردند. تسلط هفتالیان بر ایران موجد خواری و ذلت بسیار برای ایرانیان بود، و زیانها و خسارتهای مادی و معنوی جبران‌ناپذیری به بار آورد. دولت هپتالیان تا حدود ۵۶۰ م. دوام داشت. در بین سالهای ۵۵۸ م. و ۵۶۱ م. انوشیروان پادشاه ساسانی، این دولت را که بر اثر حملهٔ یک قبیلهٔ تاجک به سرداری سین‌جیبو (سیلزیبول) متزلزل شده بود، برانداخت. امروز نیز نواده‌های یفتالیان در بدخشان امروزی خراسان(افغانستان)زندگی می‌کنند که آستان شان به نام خود شان (یفتل) مسمی و مشهور است و این اقوام خود را تاجک می نامند که دارای جلد سپید قد منوسط و طورت جذاب می‌باشند |
بامیان |
|
۲۲۶ تا ۶۵۰ میلادی
|
|
ساسانیان |
اردشیر بابکان |
اردشیر از نوادگان ساسان بر پایهٔ تعالیم زردشتی در ایران شورش می‌کند و آخرین اشک را از پا در می‌آورد و سلسله ساسانی را تشکیل می‌دهد. ساسانیان خود را جانشینان هخامنشیان معرفی می‌کردند. |
تیسفون |
| شاپور اول |
شاپور اول، در مقابل والریان امپراتور روم به پیروزی بزرگی می‌رسد. والریان اسیر می‌شود و شاپور برای تحقیر او، از او به عنوان چهارپایه‌ای برای سوار شدن بر اسبش استفاده می‌کند. |
| هرمز اول، بهرام اول، بهرام دوم، بهرام سوم، نرسی، هرمز دوم |
|
| شاپور دوم (ذوالاکتاف) |
در حمله‌ای سخت اعراب را شکست می‌دهد و به روایتی کتف آنان را سوراخ می‌کند. |
| اردشیر دوم، شاپور سوم، بهرام چهارم، یزدگرد اول، بهرام پنجم (بهرام گور)، یزدگرد دوم، هرمز سوم، پیروز |
انقراض روم غربی بر اثر حمله قبایل وحشی |
| خسرو اول (انوشیروان) |
پس از قباد، انوشیروان، معروف به انوشیروان دادگر که وزیر دانایش بوزرجمهر (بوذرجمهر) یا بزرگمهر نام داشت به سلطنت رسید. در زمان انوشیروان کتاب کلیله و دمنه از هند به ایران آورده و ترجمه شد. انوشیروان همچنین مزدکیان را قلع و قمع کرد و آنان را اعدام و یا زندانی کرد. پیامبر اسلام در این دوران متولد می‌شود. |
| هرمز چهارم |
|
| خسرو دوم (خسرو پرویز) |
باربد موسیقیدان ایرانی در این دوره زندگی می‌کرد. هجرت پیامبر از مکه به مدینه در دوران خسروپرویز بود. خسروپرویز نامه پیامبر به او برای دعوت به اسلام را پاره کرد. در دوران خسرو بهرام ششم یا بهرام چوبین که یک ژنرال ارتش بود حکومت را از شاه گرفت و خسروپرویز به روم شرقی گریخت و امپراتور روم، به او کمک کرد و حکومت را از بهرام باز پس گرفت و به او داد. پس از این که شاه جدید روم شاه قبلی را کشت وبه حکومت رسید، خسروپرویز به خونخواهی از امپراتوری که به او کمک کرده بود، قسمت‌هایی از روم را اشغال کرد اما دوباره آنها را از دست داد. |
قباد د
نظرات شما عزیزان:
به وبلاگ من خوش امدید
اومیدوارم از مطالب خوشتون بیاد نظر یادتون نره
من سعی میکنم این وب سایت همیشه به روز باشه تا هروقت که
میایدمطلب
جدید و خوب داشته باشه
با تشکر
|
|
| |
|
|
